PZL-106AR Kruk
07810131 • SP-KFB
rok produkcji | 1981 |
wymiary
rozpiętość | 14,92 m |
długość | 9,10 m |
wysokość | 3,32 m |
powierzchnia nośna | 28,4 m2 |
masy
własna | 1670 kg |
startowa | 3000 kg |
osiągi
prędkość przelotowa | 180 km/h |
prędkość robocza | 150 km/h |
prędkość maksymalna | 211 km/h |
pułap | 4000 m |
zasięg | 680 km |
rozbieg/dobieg | 200/200 m |
szerokość robocza oprysków | 30–35 m |
szerokość robocza nawożenia | 10–25 m |
napęd
7-cylindrowy gwiazdowy silnik tłokowy z reduktorem PZL-3SR o mocy 600 KM (442 KW); śmigło 4-łopatowe US 133000 |
[...] w czasach NRD wiele osób próbowało uciekać na Zachód [...] Pewien zdesperowany mechanik [...] zapakował rodzinę do zbiornika na chemikalia i poleciał. Po siedmiokrotnym (!), z winy złej nawigacji, przekroczeniu granicy pomiędzy państwami niemieckimi szczęśliwie wylądował w RFN i uzyskał azyl [...]
Andrzej Kardymowicz*
Samolot PZL-106 Kruk został opracowany przez inż. Andrzeja Frydrychewicza jako następca samolotu PZL-101 Gawron. Nowy samolot był lekką, jednosilnikową, jednomiejscową maszyną rolniczą, konstrukcji całkowicie metalowej, w układzie dolnopłata. Prace nad projektem trwały w okresie gdy polski przemysł lotniczy był zaangażowany w budowę nieudanego odrzutowego samolotu rolniczego M‑15. Pierwszy prototyp Kruka oblatano w kwietniu 1973 roku.
Po dalszych próbach rozpoczęto produkcję serii informacyjnej – powstało 7 egzemplarzy. Dwie ostatnie maszyny tej serii stały się prototypami wersji PZL-106A. Jednocześnie prowadzono próby z zastosowaniem różnej aparatury agrolotniczej. Produkcję seryjną samolotu PZL-106A rozpoczęto w Państwowych Zakładach Lotniczych w roku 1976. Na przestrzeni lat 1979–1983 prowadzono próby z zastosowaniem różnych jednostek napędowych.
Samolot PZL-106A powstał na bazie doświadczeń przy próbach wersji prototypowej PZL-106 z usterzeniem T, z którego zrezygnowano z powodu znacznych drgań części ogonowej kratownicowego kadłuba. Kruk był produkowany seryjnie od 1976 r. Użytkowany w Zakładzie Usług Agrolotniczych w kraju oraz szczególnie w Egipcie i Sudanie, gdzie zastąpił mniej bezpieczne i wydajne samoloty PZL-101 Gawron, które zostały wycofane z eksploatacji. Znaczną ilość tych samolotów zakupiło również NRD, którego przedsiębiorstwo "Agrarflug" współpracowało przy dopracowaniu jego aparatury agrolotniczej.
Produkcja seryjna została przerwana pod koniec lat 80. Podjęto ją ponownie w 1995 roku. Ogółem w latach 1976–2002 wyprodukowano 147 samolotów wersji A, AR i AS oraz 126 wersji BR, BS i BT, w tym 32 BT. 102 szt. trafiły do NRD, 72 do ZUA, a pozostałe latały w Krajach Ameryki Południowej i Środkowej. Aktualnie nie ma już w użytkowaniu w Polsce żadnego samolotu PZL-106.
Konstrukcja
Konstrukcja samolotu była podobna jak w prototypie SP-PBK. W samolotach seryjnych boki kadłuba stanowiły panele blaszane, odejmowane dla ułatwienia montażu urządzeń rolniczych wewnątrz kadłuba podczas dłuższych przebazowań. W czasie tych przelotów zbiornik na chemikalia, po założeniu odpowiedniej dennicy, wykorzystywany był jako dodatkowy zbiornik paliwa (900 l). Kruk był produkowany w następujących odmianach:
- PZL-106A z silnikiem PZL-3S i śmigłem US 132000,
- PZL-106AR z silnikiem PZL-3SR i śmigłem US 133000,
- PZL-106AS z silnikiem Asz-62IR (1000 KM/736 kW) i śmigłem AW-2-30.
W 1981 r. opracowano nowe skrzydło B z innym profilem, krótszymi kroplowymi zastrzałami, klapami z napędem elektrycznym i integralnym zbiornikiem paliwa. Wyposażone w takie skrzydło samoloty były produkowane od 1982 roku z silnikiem PZL-3SR jako PZL-106BR, silnikiem Asz-62IR jako PZL-106BS. Opracowano i produkowano również od 1989 roku wersję z silnikiem turbinowym produkcji czeskiej Walter M‑601 (600 KM/442 KW) jako PZL-106BT-601 (pierwszy polski samolot z napędem turbinowym). W 1981 r. przygotowano wersję gaśniczą, która posiadała odpowiednią dennicę i zbiornik na środek pianotwórczy. Unikalnym rozwiązaniem była wersja szkolno-treningowa, gdzie na miejsce typowego zbiornika na chemikalia montowano zespół, w którego górnej części znajdowała się kabina dla instruktora, a w dolnej – zbiornik o pojemności 300 l na ciekłe chemikalia. W tym rozwiązaniu możliwe było szkolenie pilotów i prowadzenie kontroli pilotów podczas normalnych lotów roboczych. Po zakończeniu szkolenia montowano ponownie seryjny zbiornik i samolot „wracał” do wersji roboczej.
W latach 80-tych w oparciu o główne zespoły konstrukcyjne inż. Andrzej Frydrychewicz opracował projekt rodziny samolotów wielozadaniowych. Powstała nawet wersja z uzbrojeniem, przeznaczona do działań przeciwko kolumbijskim kartelom narkotykowym.
Eksponat
Samolot seryjny PZL-106AR nr fabr. 07810131 z 7 serii został zbudowany w 1981 r. w PZL Warszawa-Okęcie jako kolejny, 131 egzemplarz. Posiada silnik PZL-3SR produkcji PZL Rzeszów i śmigło US 133000 produkcji PZL Okęcie. Egzemplarz ten do 1992 r. był użytkowany w WSK PZL-Rzeszów na znakach SP-KFB do prób w locie silników PZL-3S i -3SR. Został przekazany do zbiorów Muzeum przez WSK PZL-Rzeszów w 1992 roku.